Whisky và Cognac là hai biểu tượng của thế giới rượu mạnh, đều được đánh giá cao trong giới thưởng rượu; vì lý do đó cả hai luôn được đưa lên bàn cân so sánh và là chủ đề thảo luận của nhiều chuyên gia hay nhưng người sành rượu. Là hai sự lựa chọn hàng đầu trong giới rượu mạnh, Whisky và Cognac mang trong mình lịch sử, quy trình sản xuất và phong cách thưởng thức riêng biệt tạo nên những dấu ấn đặc trưng khác nhau cho người thưởng thức.
=> Tìm hiểu thêm về các loại rượu mạnh:
Tổng quan về rượu Whisky và Cognac
Về rượu Whisky
Rượu Whisky là một loại rượu mạnh được chưng cất từ các loại ngũ cốc như lúa mạch, lúa mì, ngô, hoặc lúa mạch đen. Rượu có nguồn gốc lâu đời tại Scotland và Ireland từ thế kỷ và, và hiện nay đã phổ biến trên toàn thế giới với các biến thể từ Mỹ, Nhật Bản đến Canada. Điểm đặc trưng của Whisky nằm ở hương vị đậm đà, khói nhẹ, hoặc vị ngọt mềm mại tùy thuộc vào loại ngũ cốc và quy trình ủ.
Rượu Whisky được phân loại theo vùng sản xuất như Scotch Whisky (Scotland), Irish Whiskey (Ireland), Bourbon Whiskey (Mỹ), Canadian Whisky và Japanese Whisky (Nhật Bản),… Mỗi loại Whisky đều mang một phong cách đặc trưng, phản ánh cả nguyên liệu và vùng đất sản xuất.
Nhiều người thắc mắc: “Chivas là Whisky hay Cognac?” Câu trả lời chính xác là: Chivas thuộc dòng rượu Whisky, được tạo nên từ sự pha trộn hoàn hảo giữa Grain Whisky và Malt Whisky, sản xuất bằng phương pháp lên men và chưng cất truyền thống.
Ngoài ra, nguyên liệu hay phương pháp sản xuất rượu cũng tạo nên những phân loại khác nhau cho rượu Whisky. Ví dụ như Whisky làm từ mạch nha đơn cất sẽ là rượu Single Malt, Whisky được pha trộn là Blended Scotch hay Whisky làm từ ngũ cốc đơn cất được gọi là rượu Single Grain,…
=> Tìm hiểu thêm:
Về rượu Cognac
Khác với Whisky, rượu Cognac là một loại rượu được chưng cất từ nho trắng, chủ yếu trồng tại vùng Cognac, Pháp. Chính điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu độc đáo của vùng Cognac đã tạo nên những trái nho đạt tiêu chuẩn, làm nên hương vị thượng hạng của rượu Cognac.
Đây là một biến thể của rượu Brandy (một dòng rượu phổ biến tại châu Âu những năm đầu thế kỷ 16) nhưng có tiêu chuẩn sản xuất nghiêm ngặt hơn, bao gồm việc sử dụng nho Ugni Blanc và quy trình chưng cất kép trong nồi đồng. Rượu Cognac được ủ trong thùng gỗ sồi ít nhất hai năm trước khi đưa ra thị trường, tạo nên hương vị mượt mà với nốt hương trái cây, hoa cỏ, và gỗ sồi.
Cognac có 4 phân loại rượu được chia ra theo từng mức độ năm chưng cất:
- VS (Very Special): Rượu đã được ủ ít nhất 2 năm
- VSOP (Very Superior Old Pale): Rượu được ủ từ 4 năm trở lên
- XO (Extra Old): Rượu pha trộn từ nhiều loại Cognac từ 10 năm tuổi
- XXO (Extra Extra Old): Rượu có tuổi đời tối thiểu 14 năm
=> Tìm hiểu thêm:
So sánh rượu Whisky và Cognac
Sự tương đồng giữa Whisky và Cognac
Đều là rượu chưng cất
Điểm giống nhau dễ thấy nhất đó là cả Whisky và Cognac đều là rượu chưng cất. Cả hai đều phải trải qua quy trình lên men, chưng cất và trưởng thành bên trong thùng gỗ sồi. Ú rượu trong thùng gỗ sồi là một trong những quy trình quan trọng để sản xuất ra hai dòng rượu mạnh nổi tiếng này. Tuy nhiên, thời gian ủ và loại thùng gỗ có thể khác nhau tùy vào từng sản phẩm cụ thể.
Đều là dòng rượu mạnh cao cấp
Cả hai đều là dòng rượu mạnh cao cấp rất được ưa chuộng trên thế giới. Mùi hương, chất lượng của hai loại rượu cùng được đánh giá cao trong giới rượu mạnh và vô cùng được săn đón. Sự phổ biến và giá trị kinh tế cao góp phần nâng cao vị thế của Whisky và Cognac, biến chúng thành những món quà tặng xa xỉ và được đặc biệt thưởng thức trong các dịp quan trọng.
Cách thưởng thức tương tự nhau
Rượu Whisky và rượu Cognac đều được thưởng thức qua những cách sau: Uống nguyên vị hoặc pha cocktails. Khi uống nguyên vị, người uống có thể cảm nhận rõ nhất hương thơm và mùi vị đậm đà, tinh tế của rượu. Nếu pha chế Whisky và Cognac thành cocktail, quá trình thưởng thức sẽ càng trở nên độc đáo hơn và có thể trở thành thức uống phổ biến, phù hợp với nhiều khẩu vị.
=> Có thể bạn quan tâm:
Sự khác biệt giữa Whisky và Cognac
| Tiêu chí | Whisky | Cognac |
| Nguồn gốc & Xuất xứ | Nguồn gốc: Scotland
Nơi sản xuất: Scotland, Ireland, Mỹ, Canada, Nhật Bản,… |
Nguồn gốc: Pháp
Nơi sản xuất: Vùng Cognac, Pháp |
| Nguyên liệu | Ngũ cốc (lúa mì, lúa mạch, ngô,…) | Nho (giống Ugni Blanc, Folle Blanche, Colombard,…) thu hoạch vào tháng 10 |
| Quy trình sản xuất và ủ rượu | Chưng cất 1 lần, ngay sau khi lên men
Lên men: 5 – 7 ngày Thùng gỗ ủ rượu: Thùng gỗ Scotland, Mỹ, Pháp, Nhật, … Thời gian ủ rượu: Tối thiểu 3 năm |
Chưng cất 2 lần (Lần đầu trong quá trình lên men)
Lên men: 2 – 3 tuần Thùng gỗ ủ rượu: Thùng gỗ Pháp có tuổi thọ ít nhất 50 năm Thời gian ủ rượu: Tối thiểu 2 năm |
| Độ tuổi | Ít nhất 3 năm | Ít nhất 2 năm |
| Hương vị |
|
|
| Màu sắc | Hổ phách (vàng cam) | Nâu đỏ đậm |
| Cách thưởng thức |
|
|
Nguồn gốc & Xuất xứ
Whisky có nguồn gốc từ vùng đất giàu truyền thống sản xuất rượu mạnh Scotland và sau đó lan rộng ra các quốc gia như Mỹ, Canada, Nhật Bản,… Mỗi khu vực này lại có những đặc trưng riêng về phong cách sản xuất. Scotch Whisky từ Scotland nối tiếng với hương khói nhờ sử dụng than bùn, còn Bourbon của Mỹ lại đậm vị ngọt nhờ sử dụng ngô làm nguyên liệu chính
Còn đối với Cognac, là niềm tự hào của Pháp, rượu được sản xuất độc quyền từ vùng Cognac, nằm ở phía tây nam của đất nước. Chỉ loại rượu được sản xuất tại khu vực này và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật Pháp mới được gọi là Cognac. Đây là sản phẩm mang dấu ấn địa phương rõ nét được công nhận AOC (chứng nhận dành cho rượu vang Pháp).
Nguyên liệu
Nguyên liệu chính làm nên Whisky là các loại ngũ cốc như lúa mạch, lúa mì, ngô hoặc lúa mạch đen. Tùy từng khu vực sản xuất sẽ dùng những loại lúa, ngô,… khác nhau. Ngũ cốc sẽ được mạch nha hóa để kích hoạt enzym và sau đó sử dụng làm nguyên liệu chính cho quá trình lên men rượu.
Khác với Whisky, Cognac lại được làm từ nho trắng, chủ yếu là giống nho Ugni Blanc, ngoài ra còn có thể là những giống nho khác như Blanche hay Colombard,… Nho thường có hương thơm nhẹ, đặc biệt với giống nho Ugni Blanc có nồng độ axit cao, rất phù hợp để chưng cất. Việc lựa chọn và thu hoạch nho đúng thời điểm đóng vai trò quyết định đến chất lượng rượu Cognac.
Quy trình sản xuất và ủ rượu
Rượu Whisky: Nguyên liệu sau quá trình mạch nha hóa sẽ thu lại được dịch ngũ cốc và đem đi lên men trong 5 – 7 ngày ở nhiệt độ từ 16 đến 18°C. Sau khi hoàn thành lên men, rượu Whisky sẽ được đem ủ trong các thùng gỗ tối thiểu 3 năm để định hình hương vị và màu sắc. Thùng gỗ ủ rượu được sử dụng khác nhau tùy theo từng vùng sản xuất và mỗi loại thùng ủ sẽ mang đến cho rượu Whisky những hương vị độc đáo riêng.
Rượu Cognac: Nho thu hoạch được đem đi ép lấy dịch và lên men trong 2 giai đoạn, bao gồm: lên men chính để tạo rượu (kéo dài 7 – 8 ngày trong nhiệt độ 20 – 25°C) và lên men phụ để tạo ra ester hay acid hữu cơ,… mang đến hương vị cho rượu (diễn ra trong khoảng 2 tuần).
Quá trình lên men được diễn ra trong nồi đồng truyền thống để tạo ra loại rượu mạnh tinh khiết, sau đó Cognac sẽ được đem ủ trong thùng gỗ sồi Pháp từ vùng Limousin hoặc Tronçais ít nhất 2 năm. Loại gỗ này giàu tannin, mang đến hương vị đặc trưng cho Cognac, đồng thời giúp rượu phát triển độ mượt mà và tinh tế qua thời gian.
Độ tuổi
Đối với Whisky, tuổi rượu sẽ được thể hiện bằng số trên nhãn, chẳng hạn như 12 năm, 18 năm hay 21 năm. Những con số thể hiện khoảng thời gian rượu được ủ trong thùng gỗ sồi và với tuổi rượu càng cao, hương vị sẽ càng đậm đà, phúc tạp, đi kèm với giá thành sẽ cao hơn.
Còn với Cognac, độ tuổi của rượu có quy định riêng về ký hiệu thay cho số trên bao bì. Rượu Cognac có các ký hiệu như VS (Very Special cho dòng rượu ủ ít nhất 2 năm), VSOP (Very Superior Old Pale cho rượu ủ ít nhất 4 năm), XO (Extra Old đối với những chai có tuổi đời tối thiểu 10 năm) và XXO (Extra Extra Old đối với dòng Cognac được ủ trên 14 năm).
Hương vị & Màu sắc
Whisky mang đến sự đa dạng trong hương vị, từ nốt khói mạnh mẽ, vị ngọt caramel, vani, đến hương thảo mộc và gia vị. Màu sắc của Whisky thường là vàng nhạt, vàng đậm hoặc hổ phách, tùy thuộc vào loại thùng gỗ sồi và thời gian ủ.
Cognac lại nổi bật với hương vị mượt mà, tinh tế hơn, kết hợp giữa nốt hương trái cây chín, hoa cỏ, và gỗ sồi nhẹ nhàng. Màu sắc của Cognac thường là nâu đỏ đậm hoặc màu gỗ sồi đậm, phản ánh quá trình lão hóa tự nhiên trong thùng gỗ.
Cách thưởng thức
Trong khi Cognac chú trọng vào phong cách thưởng thức tinh tế, nhâm nhi để cảm nhận sự phức tạp của từng giọt rượu, thì Whisky mang lại sự linh hoạt và đa dạng, phù hợp với nhiều cách pha chế và hoàn cảnh sử dụng.
Rượu Whisky thường được phục vụ trong những chiếc ly lớn hơn, như ly tumbler hoặc ly rock. Người uống có thể thưởng thức Whisky nguyên chất để cảm nhận hương vị đậm đà, hoặc làm dịu nồng độ cồn bằng cách thêm đá, nước, hoặc soda. Whisky cũng phù hợp khi được phục vụ lạnh, với đá hoặc thậm chí ướp lạnh trước, là thành phần không thể thiếu trong các loại cocktail nổi tiếng như Old Fashioned, Manhattan, hay Whisky Sour.
Khác với Whisky, Cognac thường được phục vụ trong những chiếc ly nhỏ, chuyên dụng như ly snifter. Kiểu dáng của ly giúp tập trung hương thơm, cho phép người uống cảm nhận đầy đủ sắc thái mượt mà và phức tạp của Cognac. Rượu được uống nguyên chất, không thêm đá hay pha loãng để giữ trọn hương vị nguyên bản và thường được nhâm nhi ở nhiệt độ phòng hoặc ấm hơn, giúp các nốt hương tinh tế được giải phóng.
Ngoài việc uống trực tiếp, Cognac đôi khi được dùng trong các loại cocktail cổ điển hoặc kết hợp cùng những món ăn cao cấp như sô cô la, phô mai, hoặc trái cây sấy để tăng thêm trải nghiệm thưởng thức.
=> Tìm hiểu thêm về cách thưởng thức Whisky:
Nên chọn rượu Whisky hay Cognac để thưởng thức?
Việc nên lựa chọn rượu Whisky hay Cognac để thưởng thức phụ thuộc nhiều vào sở thích và khẩu vị của bạn. Nếu bạn là người thích uống rượu mạnh truyền thống thì Whisky có thể là lựa chọn đúng hơn dành cho bạn. Với mùi vị đặc trưng từ cỏ khô, hoa quả và gia vị, Whisky đậm đà thoang thoảng hương khói đã thuyết phục được nhiều chuyên gia thưởng rượu.
Tuy nhiên, nếu vị ngọt ngào từ trái cây, vị chua nhẹ từ nho cùng mùi gỗ, vỏ cam trầm ấm khiến bạn hứng thú hơn thì có lẽ Cognac sẽ rất phù hợp với bạn. Rượu Cognac mang tới hương vị mạnh mẽ, phức tạp nhưng không kém phần đậm đà, tinh tế gây ấn tượng đặc biệt cho người uống. Một ly Cognac sau bữa ăn hay trong những dịp đặc biệt luôn là ý tưởng tuyệt vời.
Whisky và Cognac không chỉ là thức uống, mà còn là nghệ thuật và văn hóa của từng vùng đất. Hiểu rõ sự khác biệt và tương đồng giữa hai loại rượu này giúp bạn biết cách thưởng thức chúng đúng hơn, đồng thời thể hiện bạn là một người am hiểu về rượu. Dù lựa chọn của bạn là Whisky hay Cognac, hãy luôn tận hưởng trải nghiệm thưởng thức của mình một cách trọn vẹn và đầy tinh tế.
Cố vấn kiêm nhà biên tập sản xuất nội dung tại Wine VN. Với hơn 9 năm kinh nghiệm kinh doanh rượu vang và rượu mạnh, tôi đã nghiên cứu và thử nhiều loại rượu hàng đầu thế giới như vang Ý, Champagne, Whisky, Chivas, Vodka,…Bằng kiến thức và hiểu biết của mình, tôi muốn truyền cảm hứng cho những ai yêu thích rượu thông qua các chia trẻ trên website.
