Nút bần từ lâu đã trở thành một biểu tượng gắn liền với chai rượu vang. Nét mộc mạc, giản dị của nút bần không chỉ góp phần tạo nên vẻ đẹp sang trọng cho chai rượu mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo quản chất lượng vang lâu dài. Bài viết này sẽ giúp bạn khám phá nút bần là gì, nguồn gốc xuất xứ và vai trò của nó đối với chai vang.
1. Nút bần là gì?
Nút bần thường được làm từ vỏ cây sồi bần, là vật dụng để bịt kín miệng chai rượu vang vì tính năng chống thấm và khả năng giữ cho rượu được bảo quản trong thời gian dài mà không bị ảnh hưởng bởi không khí.
Nút bần được làm từ vỏ của cây bần (hay còn gọi là cây sồi bần), một loại cây chủ yếu mọc ở vùng Địa Trung Hải. Vỏ cây bần có tính đàn hồi và dễ dàng tái sinh sau khi được cạo, điều này khiến nó trở thành nguyên liệu lý tưởng để sản xuất nút bần.
=> Tham khảo ngay: Rượu vang là gì? Tìm hiểu chi tiết về kiến thức vang
2. Nguồn gốc của nút bần
Theo nhiều ghi chép khảo cổ ở thời kỳ Hy Lạp cổ đại khoảng 1500 năm TCN, tộc người Phoenicia đã biết sử dụng nút bần cho các vại đất nung đựng rượu vang. Theo đó, các nút bần dần thay thế cho hầu hết các loại vật liệu thô sơ trước đó như da, vải, đất,… Bên cạnh đó, nó cũng đã thay thế hoàn toàn những nút thủy tinh, do nút thủy tinh rất khó tháo và có nguy cơ làm vỡ chai rượu.
Đến những năm 1700, những nút bần được thiết kế đơn giản và dễ sử dụng hơn. Từ đây, nút bần nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình từ những người yêu rượu và các chủ quán rượu vang.
Sự ra đời của nút bần đã mở ra thời kì hoàng kim cho rượu vang hiện đại nhờ khả năng làm chậm quá trình oxy hóa trong rượu, giúp phát triển hương vị và bảo quản rượu được lâu hơn trong chai.
3. Quy trình sản xuất nút bần rượu vang
Quy trình sản xuất nút bần rượu vang là một quá trình phức tạp và đòi hỏi sự tỉ mỉ. Dưới đây là một số bước cơ bản trong quy trình sản xuất nút bần:
3.1. Thu hoạch vỏ cây sồi
Nút bần thường được làm từ vỏ của cây sồi Quercus Suber, được trồng phổ biến tại Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Thông thường, vào khoảng tháng 5 đến cuối tháng 8, người ta sẽ bắt đầu thu hoạch vỏ và cẩn thận bóc tách để không làm tổn thương đến thân cây ben trong. Việc thu hoạch này thường diễn ra 9 – 12 năm/lần để cây sồi có đủ thời gian tái tạo lớp vỏ mới.
3.2. Làm sạch và khử trùng
Đây là công đoạn quan trọng để nút bần được sạch sẽ và giữ chất lượng cho vang khi sử dụng. Theo đó, người thực hiện sẽ đặt các miếng vỏ cây vào thùng thép có chứa nước sôi và dung dịch diệt nấm mốc. Cũng nhờ vào công đoạn này, những tấm gỗ trở nên mềm mại và dễ dàng hơn trong việc tạo hình của nút bần. Sau khi hoàn thành quá trình này, với những tấm gỗ không đạt yêu cầu về chất liệu sẽ được mang đi nghiền nát và tạo nên loại bút bần khác có giá thành thấp hơn.
3.3. Tạo hình cho nút bần
Người thợ sẽ gia công thủ công nút bần từ những miếng gỗ lớn và thành phẩm làm ra được gọi là “Natural Cork”. Để bán ra thị trường, các nút bần sẽ được khử trùng một lần nữa và đưa vào máy để phân loại chúng chính xác nhất. Tùy vào chất lượng mà các nút bần có thể có giá thành khác nhau.
=> Tìm hiểu thêm về quy trình sản xuất rượu vang tiêu chuẩn 6 bước
4. Ảnh hưởng của nút bần với chất lượng rượu vang
Nút bần đóng vai trò quan trọng trong việc bảo quản. Tuy nhiên, nó cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng rượu vang theo một số cách.
4.1. Ưu điểm
Nút bần rất được các nhà sản xuất lựa chọn để bảo quản rượu vang bởi những ưu điểm vượt trội của nó:
- Hạn chế quá trình oxy hóa: Nhờ tính đàn hồi, nút bần giúp nắp chai được bịt kín và ngăn oxy tràn vào chai. Tuy nhiên, các lỗ nhỏ li ti trên nút vần vẫn làm cho một không khí tương tác với rượu. Từ đó giúp rượu phát triển mùi vị thơm hơn theo thời gian.
- Biểu tượng mang nét truyền thống: Với những người yêu vang, hành động khui nút bần rượu vang đã trở thành một biểu tượng mang nét truyền thông và thể hiện được sự lãng mạn. Ngoài ra, tiếng nổ khi mở nút bần tại các bữa tiệc hoặc đám cưới còn mang ý nghĩa đặc biệt trong văn hóa một số nước.
- Có thể tái sử dụng nhiều lần: Tuy nút bần không thể tái sử dụng cho các chai vang khác nhưng chúng có thể trở thành vật dụng hữu ích và thân thiện với môi trường như ván lát sàn, đế lót ly,…
4.2. Nhược điểm
Bên cạnh những ưu điểm trên, nút bần cũng có một số nhược điểm cần được cân nhắc:
- Làm vang khó ngửi: Hợp chất hóa học 2,4,6-trichloroanisole hoặc TCA được tạo ra trong quá trình sản xuất nút bần có thể gây nên mùi nấm mốc trong chai. Sai thời gian dài bảo quản, mùi của nút chai có thể bị nhiễm vào rượu và gây ảnh hưởng đến hương vị. Tuy nhiên, tình trạng này hiện đã được khắc phục 95%.
- Nút dễ bị vỡ theo thời gian: Tuy mang nhiều tiện ích nhưng loại nút bần rất dễ bị hư hỏng nến không được bảo quản đúng cách. Trong các môi trường có độ ẩm thấp dưới 50%, nút bần sẽ khô cứng và co lại, tạo điều kiện cho vi khuẩn xây nhập. Đồng thời, chúng có khả năng cao bị vỡ hoặc kẹt ở cổ chai khi mở.
- Giá thành cao: Tùy vào chất lượng và thương hiệu, nút bần này có thể đắt gấp ba lần nút chai kia và làm tăng giá bán cuối cùng của rượu vang.
=> Xem thêm về Kích thước chai rượu vang phổ biến hiện nay
5. Các loại nút bần phổ biến hiện nay
| Loại nút | Chất liệu | Ứng dụng chính | Ưu điểm | Nhược điểm |
|---|---|---|---|---|
| Natural Cork | Vỏ cây sồi | Vang cao cấp, ủ lâu | Đàn hồi tốt, hỗ trợ lão hóa | Nguy cơ lỗi TCA |
| Synthetic Cork | Nhựa thực phẩm | Vang uống sớm | Không lỗi TCA, rẻ | Không hỗ trợ lão hóa tốt |
| Agglomerated Cork | Vụn bần ép keo | Vang phổ thông | Chi phí thấp | Độ kín khí chnical Cork |
| Screw Cap | Nhôm | Vang trẻ New World | Kín khí tuyệt đối, tiện lợi | Thiếu yếu tố truyền thống |
| Vinolok (Glass Stopper) | Thủy tinh | Vang cao cấp đặc biệt | Sang trọng, trung tính hương vị | Giá thành cao |
Bên cạnh nút bần tự nhiên, trên thị trường có nhiều loại nút bần khác nhau với những ưu điểm và nhược điểm riêng.
5.1. Nút bần tự nhiên (Natural Cork)
Nút bần tự nhiên được làm 100% từ vỏ cây sồi, nổi tiếng với khả năng đàn hồi và cho phép lượng oxy cực nhỏ thấm qua. Đây là loại nút truyền thống nhất, nổi tiếng nhờ khả năng đàn hồi, kín khí tốt và cho phép lượng oxy rất nhỏ đi qua, hỗ trợ quá trình lão hóa rượu vang. Nút bần tự nhiên giúp rượu phát triển hương vị phức tạp hơn theo thời gian, rất phù hợp cho các dòng vang cao cấp cần ủ lâu. Tuy nhiên, nút bần tự nhiên cũng tiềm ẩn nguy cơ gây lỗi TCA (cork taint), làm rượu có mùi ẩm mốc nếu không được xử lý tốt.
5.2. Nút bần tổng hợp (Synthetic Cork)
Nút bần tổng hợp được sản xuất từ nhựa thực phẩm hoặc polymer an toàn, là giải pháp thay thế hiện đại cho nút bần tự nhiên. Ưu điểm lớn nhất của loại nút này là không bị ảnh hưởng bởi lỗi TCA, đảm bảo rượu không bị nhiễm mùi. Ngoài ra, chi phí sản xuất thấp và sự đồng nhất về chất lượng cũng khiến synthetic cork trở thành lựa chọn phổ biến cho các dòng vang uống liền. Tuy nhiên, khả năng đàn hồi và hỗ trợ lão hóa của nút tổng hợp không bằng nút bần tự nhiên.
5.3. Nút bần agglomerated
Nút agglomerated được làm từ vụn bần tự nhiên được ép keo, mang đến chi phí thấp và hiệu suất ổn định. Dù giữ được phần nào độ đàn hồi, loại nút này chỉ phù hợp với các dòng rượu vang phổ thông hoặc vang uống sớm, do khả năng bảo quản và hỗ trợ lão hóa hạn chế.
5.4. Nút bần kỹ thuật (Technical Cork)
Nút bần kỹ thuật kết hợp lõi agglomerated với hai đầu nút bằng bần tự nhiên. Đây là giải pháp cân bằng giữa chi phí và chất lượng, giúp hạn chế lỗi TCA và vẫn bảo vệ rượu trong thời gian trung hạn. Loại nút này thích hợp cho rượu vang tầm trung, cần bảo quản từ 2–5 năm.
5.5. Nút chai Champagne
Một chai vang sủi thường có áp suất từ 5 – 6 bars ATM cùng lượng khí CO2 nên để đảm bảo tính an toàn trong quá trình vận chuyển và lưu trữ, nút chai Champagne sẽ được sản xuất đặc thù hơn. Theo đó, nút chai sẽ có vòng kẽm bao quanh để giữ nút cùng với chai. Bên cạnh đó, nhằm làm giảm khả năng thoát khí ra bên ngoài, người ta kết hợp nút bần gỗ tự nhiên với phần nút gỗ kỹ thuật bên trên.
Tóm lại, nút bần là một phần không thể thiếu của chai rượu vang, góp phần tạo nên sự đặc biệt và độc đáo cho thức uống này. Mong rằng bài viết này đã giúp bạn đọc có được những thông tin hữu ích. Bên cạnh đó, đừng quên truy cập vào website Winevn.com hoặc liên hệ đến hotline để cập nhật những ưu đãi mua hàng hấp dẫn.
=> Xem thêm:
- Decanter là gì? Vì sao nên dùng bình Decanter đựng rượu vang?
- Terroir là gì? Các yếu tố ảnh hưởng đến hương vị rượu vang
- Tanin là gì? Khám phá tannin trong rượu vang
Cố vấn kiêm nhà biên tập sản xuất nội dung tại Wine VN. Với hơn 9 năm kinh nghiệm kinh doanh rượu vang và rượu mạnh, tôi đã nghiên cứu và thử nhiều loại rượu hàng đầu thế giới như vang Ý, Champagne, Whisky, Chivas, Vodka,…Bằng kiến thức và hiểu biết của mình, tôi muốn truyền cảm hứng cho những ai yêu thích rượu thông qua các chia trẻ trên website.
